Czym charakteryzuje się terapia poznawczo-behawioralna?
Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jednym z nurtów psychoterapeutycznych i swoimi początkami sięga lat sześćdziesiątych XX wieku. Opiera się na założeniu, że zachowania ludzi i ich reakcje emocjonalne wynikają nie tyle z sytuacji, ile z indywidualnej percepcji danego zdarzenia. Oznacza to konkretnie, że nasze reakcje (w tym również problemowe) zależne są od myśli, które pojawiają się w naszym umyśle i w które, niestety często, bezgranicznie wierzymy. Terapeuta uświadamia pacjentowi, że myśli często są zniekształcone i pokazuje, jak można się od nich zdystansować.
Jak to podejście rozumie problemy natury psychicznej i jakie są jego założenia?
W trakcie terapii poznawczo-behawioralnej terapeuta tworzy tzw. konceptualizację, czyli rozumienie problemu pacjenta. Zawiera ona najważniejsze doświadczenia z przeszłości, przekonania danej osoby na temat siebie, świata i innych ludzi, a także przykładowe sytuacje problemowe z życia pacjenta. Uwzględnia również dotychczasowe sposoby radzenia sobie i zasoby danej osoby.
Jako podstawowe zasady terapii poznawczo-behawioralnej wyróżnia się przede wszystkim ciągle ewoluujące opracowywanie trudności pacjenta, skupiające się na wydobywaniu aktualnych myśli, problemowych zachowań, czynników wyzwalających i hipotez dotyczących jego przekonań. Terapia wymaga zawiązania przymierza terapeutycznego, opiera się na współpracy i zaangażowaniu pacjenta. Jest zorientowana na cel, początkowo kładzie nacisk na teraźniejszość i uczy pacjenta, jak stać się własnym terapeutą. Z zasady ma być ograniczona w czasie oraz ustrukturyzowana. Uczy pacjentów identyfikacji i modyfikacji dysfunkcjonalnych myśli, co w efekcie skutkuje zmianami emocjonalnymi i behawioralnymi.
Dlaczego terapia poznawczo-behawioralna jest obecnie tak popularnym nurtem?
Skuteczność stosowanych w tej terapii metod była niejednokrotnie potwierdzana badaniami oraz jest ukierunkowana na leczenie objawów wywołujących cierpienie pacjentów. Dodatkowo opiera się na tzw. protokołach leczenia, czyli zbiorach narzędzi przypisanych konkretnym zaburzeniom psychicznym. To sprawia, że wiele osób chętnie kształci się w tym obszarze. Dodatkowo jest to terapia z założenia krótkoterminowa, co z kolei może zwiększać zainteresowanie tym nurtem wśród pacjentów.
W leczeniu których zaburzeń ten nurt wykazuje największą skuteczność?
Terapia poznawczo-behawioralna okazuje się być skuteczną formą leczenia w zaburzeniach nastroju (np. depresji, zaburzenia afektywnego dwubiegunowego), lękowych i OCD (zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne). Dobrze sprawdza się też w leczeniu PTSD (zespołu stresu pourazowego) oraz zaburzeń odżywiania (zwłaszcza bulimii). Można z niej również czerpać podczas pracy z atakami złości i bezsennością.
Czy terapia poznawczo-behawioralna ma w takim razie jakieś ograniczenia?
U swych założeń klasyczna terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na leczeniu objawów, mniejszy nacisk kładzie na pracę nad wczesnymi, trudnymi doświadczeniami pacjentów. Stąd też rośnie zainteresowanie tzw. trzecią falą terapii poznawczo-behawioralnej, do której należy m.in. terapia schematu, która z kolei dobrze sprawdza się w pracy nad wczesnodziecięcymi traumami. CBT wymaga zaangażowania ze strony pacjenta. Wybierając ten nurt należy się przygotować na prace domowe oraz prowadzenie dzienniczków przypisanych konkretnym trudnościom.
Czy wobec młodzieży również można stosować oddziaływania CBT?
Oczywiście! Mamy dziś mnóstwo publikacji i materiałów zaprojektowanych do pracy z nastolatkami, które opierając się na narzędziach terapii poznawczo-behawioralnej, zawierają wskazówki pomocy młodym ludziom. Okazuje się, że młodzież może efektywnie korzystać z proponowanych przez CBT metod, uzyskując poprawę w zakresie objawów zaburzeń psychicznych. Na rynku pojawia się też coraz więcej samopomocowych publikacji dla nastolatków, opartych na terapii poznawczo-behawioralnej. W prosty sposób wyjaśniają one rolę myśli, ich zniekształceń i prezentują sposoby radzenia sobie z nimi.
Co z osobami, które chciałyby pomagać innym w tym nurcie?
Po pierwsze kandydat na psychoterapeutę musi mieć ukończone studia na kierunkach takich jak psychologia, medycyna lub kierunki pokrewne. Następnie może stanąć w rekrutacji do czteroletniej szkoły psychoterapeutycznej w nurcie terapii poznawczo-behawioralnej. W jej trakcie wymagane jest obecnie ukończenie staży klinicznych i psychiatrycznych, zaliczenie odpowiedniej liczby godzin szkoleniowych, superwizji oraz prac terapeutycznych. Na koniec osoba taka składa wymagane dokumenty egzaminacyjne (wśród nich opisy prowadzonych terapii) i przystępuje do egzaminu ustnego. Czy jest to łatwa droga? Z pewnością nie. Natomiast praca psychoterapeutyczna pomimo wielkiej odpowiedzialności i ciągłego kształcenia się może być niezwykle satysfakcjonująca.
